Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt: ,,zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę’’. Przepis ten stanowi zasadę dereifikacji zwierząt, która spowodowała ,,wyjęcie’’ ich z kategorii rzeczy, a zatem uczyniła pewien wyłom w tradycyjnym dychotomicznym podziale na podmioty i przedmioty.

Zatem jak przedstawia się status zwierząt na gruncie prawa cywilnego, mając na uwadze fakt, że prawo własności odnosi się przede wszystkim do rzeczy? Z pomocą przychodzi art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, który wskazuje, że ,,w sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy.

Zwierzę zatem, może być:
● przedmiotem umów m.in. użyczenia, sprzedaży, najmu czy dzierżawy
● przedmiotem egzekucji
● składnikiem mienia podlegającym dziedziczeniu
● składnikiem majątku osobistego oraz wspólnego

Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność). Na mocy art. 205 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny współwłaściciel sprawujący zarząd nad rzeczą wspólną może żądać od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia odpowiadającego uzasadnionemu nakładowi jego pracy. Dotyczy to zarówno wypadku, gdy jeden ze współwłaścicieli został powołany do wykonywania zarządu przez samych współwłaścicieli, jak i w wypadku, gdy sprawuje on zarząd via facti. Wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną współwłaściciele ponoszą w stosunku do wielkości udziałów. Każdy ze współwłaścicieli niesprawujących zarządu nad rzeczą wspólną może żądać w odpowiednich terminach rachunku z zarządu.

Na koszty utrzymania zwierzęcia składają się:
● koszty pożywienia
● koszty usług pielęgnacyjnych
● koszty opieki weterynaryjnej
● koszty wyposażenia psa np. obroża, legowisko
● koszty zabiegów np. czipowanie, sterylizacja.

Warto pamiętać, że dopóki istnieje współwłasność zwierzęcia to oboje współwłaściciele są zobowiązani do wspólnego ponoszenia kosztów na jego utrzymanie. Istnieje jednak możliwość zniesienia współwłasności i rozliczenia się na podstawie wartości zwierzęcia, co w następstwie współwłaściciel, który nie przejmuję opieki nad zwierzęciem przekazuje drugiemu współwłaścicielowi kwotę odpowiadającą jego udziałowi.

Zwrot kosztów utrzymania zwierzęcia (czas przeszły) na gruncie prawa cywilnego jest bardzo przybliżony do obowiązku alimentacyjnego (czas przeszły i teraźniejszy) dotyczącego wyłącznie ludzi – krewnych w linii prostej oraz rodzeństwa. W pierwszym przypadku Sąd bierze pod uwagę wydatki i ciężary nad rzeczą wspólną a w drugim kwestię usprawiedliwionych kosztów. Natomiast wynagrodzenie nad rzeczą wspólną zbliżone jest do osobistych starań o utrzymanie i wychowanie. Oczywiście kodeks rodzinny i opiekuńczy w dalszym ciągu nie przewiduje alimentów na zwierzę (jedyna możliwość orzeczenia za porozumieniem stron). Według art. 135 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Zatem koszty utrzymania zwierzęcia mogą wpisać się w zakres usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej do alimentów. Przykładowo jeżeli zwierzę stanowi własność dziecka (prezent), możliwe jest, aby koszty związane z utrzymaniem zwierzęcia zostały zawarte w kosztach alimentów na dziecko lub byłego małżonka. W wyroku z dnia 13 grudnia 2013 roku Sąd Okręgowy wskazał, że koszty utrzymania psa można wliczyć w koszty utrzymania dziecka, jeśli to dziecko opiekuje się zwierzęciem i z myślą o dziecku pies został nabyty. Należy więc traktować tę okoliczność jako realizowanie hobby dziecka.” (Wyrok SO w Olsztynie z 13.12.2013 r. VI RCa 249/13.)

Podstawa prawna:
1. ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt;
2. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny;
3. ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy;
4. wyrok SO w Olsztynie z 13.12.2013 r. VI RCa 249/13.

adw. Konrad Michał Kuć

Karolina Zatorska

Źródło grafiki: pexels.com/Johann